W zabytkowym pałacu rodu Skórzewskich w Lubostroniu odbyły się w dniach 22-23 kwietnia bieżącego roku, obrady konferencji naukowej, której organizatorem była Katedra Informacji Naukowej i Bibliologii Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy . Licznie zgromadzeni uczestnicy w większości zajmują się w swojej pracy badawczej sprawami historii książek, bibliotek i prasy. Zaproponowane przez nich tematy wystąpień zostały więc bez większych problemów przyjęte przez organizatorów tego naukowego sympozjum. W pięknych wnętrzach lubostrońskiego pałacu zebrani poruszali zagadnienia z różnych epok i krajów, które jednak ściśle nawiązywały do ustalonego profilu konferencji.
W pierwszym dniu obrad funkcjonowały dla zainteresowanych dwa panele zatytułowane: ,,Dzieje książki i bibliotek” i ,,Z dziejów prasy”. Pierwszym z wspomnianych paneli przewodniczył prof. Ryszard Nowicki, drugim kierowała dr Joanna Gomoliszek. W części poświęconej sprawom historii książki i bibliotek jako pierwszy głos zabrał dr Dariusz Spychała, który w swoim referacie przedstawił problemy związane z początkami życia monastycznego na terenie Galii i Italii w IV i na początku V wieku. Prelegent skoncentrował się przede wszystkim na ukazaniu roli książek i bibliotek w funkcjonowaniu wspólnot zakonnych. W tym zadaniu szczególnie pomocne były mu reguły normujące życie w monasterach późnoantycznych. Z przedstawionych przez niego informacji można wyciągnąć wniosek o dużej, także kulturalnej roli, fundacji klasztornych w okresie upadku struktur Cesarstwa Rzymskiego na Zachodzie. Kolejny mówca mgr Aleksandra Siuciak ukazała w swoim wystąpieniu dzieje księgozbioru zamku malborskiego. Jak wynika z jej referatu mimo politycznych, kulturalnych i religijnych przemian dzięki wysiłkowi nie zawsze znanych ludzi i przypadkom zachowała się znacząca część księgozbioru zamkowego. Szczególną rolę spełniła w tym dziele malborska parafia ewangelicko-augsburska. Największe straty ponosiła omawiana biblioteka w wyniku działań wojennych. Kolejny referat wygłoszony przez dr Monikę Olczak-Kardas poświęcony został tematyce walki władz II Rzeczpospolitej z analfabetyzmem wsi polskiej. Szczególną rolę w jego przezwyciężeniu odegrały konkursy dobrego czytania. Były one popularne dzięki przewidzianym za udział w nich nagrodom.
Z kolei dr Tomasz Stolarczyk wygłosił referat zatytułowany ,,Biblioteki dominikańskie w średniowiecznej Polsce i Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Aktualny stan badań i dalsze potrzeby”. Ukazał on dynamiczny rozwój wspólnot tego zakonu, rozwijającego się nie tylko w takich miastach jak: Wrocław, Kraków, Lublin, Poznań, Gdańsk, ale i na ziemiach litewskich, i ruskich np. w Wilnie, Lwowie, Kijowie. Fundacje dominikańskie powstały też w Sejnach, Gidlach, Sandomierzu, Płocku, czy Kamieniu Pomorskim. W dziejach tego intelektualnego zakonu w Polsce dużą odgrywało jego studium generalne znajdujące się w Krakowie. T. Stolarczyk przedstawił także rozwój badań nad historią synów i córek św. Dominika, zapoczątkowanych pracami M. A. Babraja, J. Kłoczowskiego, J. A. Spieża. Także tematyce kościelnej poświęcone było wystąpienie dr Bernardety Iwańskiej-Cieślik, która zainteresowała się księgozbiorem biblioteki seminaryjnej we Włocławku. Podstawą jej rozważeń był katalog stanu biblioteki z roku 1825. Z powodu obfitości informacji znajdujących się we wspomnianym spisie B. Iwańska-Cieślik ograniczyła się w swoim referacie do obiektów pochodzących z XV i XVI wieku.
Natomiast kierownik katedry Informacji Naukowej i Bibliologii UKW w Bydgoszczy ks. prof. Zdzisław Kropidłowski kontynuując swoje prace na temat cechów gdańskich, tym razem przedstawił wykład zatytułowany ,,Księgi rękopiśmienne cechu introligatorów gdańskich (1595- 1911)”. Prelegent podkreślił w swoim referacie brak większych napięć o charakterze narodowym w obrębie omawianej wspólnoty rzemieślniczej. Było to prawdopodobnie spowodowane zdecydowaną dominacją elementu niemieckiego w tym gronie. Autor interesująco zarysował obyczajowość życia cechowego w Gdańsku. Tematem wystąpienia prof. Jerzego Koniecznego była ,,Kulturotwórcza działalność Adama Lwa Sołtana (karta z dziejów Waplewa)”. Autor podkreślił rolę ziemiaństwa polskiego w kultywowaniu tradycji polskiej i rozwoju życia kulturalnego pod zaborami. Dr Magdalena Rzadkowolska kończąca obrady pierwszego panelu przedstawiła znaczenie ,,Słownika pracowników książki polskiej” w pracy historyka książki. Publikacja ta jest niezbędną pomocą dla każdego zainteresowanego dziejami książki polskiej.
Drugi panel konferencyjny poświęcony prasie zainaugurowała swoim wystąpieniem dr Izabela Krasińska, która przedstawiła problemy wegetarianizmu na łamach gazety zatytułowanej ,,Jarskie Życie”. Z jej wystąpienia można wysnuć wniosek, że rosnąca popularność tego zjawiska wiązała się z propagowaniem zdrowego jedzenia, ochroną zwierząt oraz z rozpowszechnieniem się na ziemiach polskich ideałów zawartych w takich religiach wschodnich jak buddyzm i hinduizm. Profesor Ewa Danowska omówiła następnie zawartość polskiej, ale wychodzącej w stolicy Ukrainy, gazety zatytułowanej ,,Dziennik Kijowski”. Okres lat 1906 do 1918, który ją zainteresował to czas wielu przemian, społeczno- politycznych, co znalazło oddźwięk na łamach prezentowanego tytułu. Problemem urzędowego traktowania książek i czasopism w II Rzeczpospolitej zajęła się profesor Jolanta Dzieniakowska. Jej wystąpienie świadczy o tym, że zagadnienie to było widoczne w prawodawstwie ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Tym samym okresem zainteresował się dr Karol Makles, który zainteresował się prasą samorządową. Konkluzją jego wystąpienia jest stwierdzenie, że tego typu wydawnictwa rozwijały się w międzywojennym dwudziestoleciu bardzo szybko. Regionalną prasę badał także dr Piotr Sławiński, którego szczególna uwaga skupiła się na tytułach wychodzących w Sandomierzu. Zdrowiem w XIX wieku zajęła się dr Renata Bednarz-Grzybek. Podkreśliła znaczenie profilaktyki zdrowotnej, jako bardzo ważnej sprawy przeciwdziałającej rozwojowi epidemii. Podobną tematyką, czyli higieną zainteresowała się dr Monika Hajkowska. Na zakończenie tego panelu wystąpiła mgr Kamila Krajewska-Wójciak, która przedstawiła referat zatytułowany ,,Biuletyn Komitetu 300-lecia Prasy Polskiej (1958-1962)-założenia, osiągnięcia, działalność.” Celem podjętej w początkowym okresie rządów W. Gomułki inicjatywy było uczczenie początków prasy polskiej. Autorka ukazała zamiary władz, które przy okazji zbliżającej się rocznicy miały zamiar osiągnąć swoje cele. Działania te były uzależnione od ówczesnych warunków ideologicznych.
W pierwszym dniu obrad wygłoszono jeszcze cztery referaty już po połączeniu wszystkich uczestników na jednej sali obrad. Dwa pierwsze nawiązywały do panelu prasowego. Były to wystąpienia: dra Adama Ruty zatytułowane ,,Czasopiśmiennictwo morskie w Polsce w latach 1945-1956-rekonesans badawczy” i dr Iwony Filipowicz, ,,Analiza bibliometryczna polskich czasopism naukowych zarejestrowanych w bazach Journal Citation Reports: Science Edition za lata 2010-2011”. A. Ruta przedstawił odrodzenie po II Wojnie Światowej organizacji morskich i ich pism zajmujących się propagowaniem tematyki marynistycznej. Zdaniem autora pisma te znalazły swoje miejsce w zmienionej rzeczywistości ideologicznej pod rządami partii komunistycznej. Kolejne dwa wystąpienia mgr Agaty Larczyńskiej i dr Piotra Lechowskiego tematycznie wiązały się z historią książki i bibliotek. A. Larczyńska zajęła się traktatami koncyliarystycznymi z epoki rywalizacji papieży ze zwolennikami tezy o wyższości soboru nad biskupem Rzymu. Prelegentka omówiła traktaty znajdujące się w Bibliotece Gdańskiej PAN. Biblioteką Jagiellońską a właściwie jej dziejami od roku 1775 do 1918, czyli przede wszystkim pod rządami austriackimi zajął się P. Lechowski.
W drugim dniu obrad wygłoszono sześć referatów z dziedziny szeroko pojętej historii książek i bibliotek. Pierwszy wygłosiła dr Elżbieta Pokorzyńska. Jej tematem było ,,Metoda sygnowania opraw przez introligatorów polskich w XIX-XX wieku na tle tendencji zagranicznych”. Autorce udało się zainteresować słuchaczy tym tak trudnym dla laika zagadnieniem. Podobnie ciekawy był referat mgr Bogusławy Kuć ,,Łacińskojęzyczne publikacje naukowe w latach 1918-1939”. Przedstawiła ona ostatnią w Polsce epokę, gdy ukazywały się, nie tylko na wydziałach filologii klasycznej, publikacje w języku łacińskim.
Następnie dr Grzegorz Nieć wygłosił referat zatytułowany ,,Problematyka księgarska we współczesnych badaniach bibliologicznych”. Autor zauważył, że w obecnej rzeczywistości trudno jest ogarnąć całe bogactwo ruchu księgarskiego. Bardziej specjalistyczny referat wygłosiła dr Beata Przewoźnik, która omówiła dzieje książki o tematyce górskiej w latach 2010-2012. Można się zgodzić ze zdaniem autorki, iż publikacje te trafiają tylko do określonego grona czytelników. Kolejny referat przedstawiły wspólnie dr Sylwia Bielawska i Małgorzata Całka. Jego tematem był ,,Ruch wydawniczy Kalisza i Wałbrzycha w latach 2010 i 2012. Stan, potrzeby i możliwość badań”. Koncepcja tego referatu wywołała wśród zebranych dyskusję. Ostatni referat zaprezentował dr Kazimierz Adamczyk, który przedstawił wystąpienie pt. ,,Promocja Bydgoszczy i regionu. Wybrane działania Biblioteki Głównej UKW w Bydgoszczy (2009-2012)”.
W czasie obrad wygłoszono 26 referatów. Na konferencji byli obecni przedstawiciele licznych ośrodków akademickich: Bydgoszczy, Kielc, Łodzi, Tarnobrzegu, Warszawy, Krakowa, Gdańska, Katowic, Wałbrzycha, Kalisza oraz muzeum w Malborku. Należy podkreślić, że na obrady przybyli wszyscy zaproszeni prelegenci. Nic więc dziwnego, że w pałacowych komnatach panowała odpowiednia dla naukowego sympozjum atmosfera.
Dariusz Spychała
