IV Ogólnopolska Konferencja Naukowa: Z dziejów książki i prasy. Przegląd badań za lata 2015-2018 (Bydgoszcz-Ostromecko, 23-24.04.2018 r.)

 

W zabytkowym pałacu w Ostromecku odbyły się w dniach 23-24 kwietnia bieżącego roku, obrady kolejnej konferencji naukowej, której organizatorem była Katedra Informacji Naukowej i Bibliologii Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy (dalej: KINiB). Licznie zgromadzeni uczestnicy obrad w większości przypadków zajmują się w swojej bieżącej pracy badawczej sprawami historii książek, bibliotek i prasy. Zaproponowane przez nich tematy wystąpień zostały bez większych zastrzeżeń przyjęte przez komitet naukowy tego sympozjum. W pięknych wnętrzach ostromeckiego pałacu zebrani poruszali zagadnienia z różnych epok historycznych i dotyczące różnych krajów, które to jednak ściśle nawiązywały do ustalonego wcześniej profilu konferencji.

Obrady szanownego gremium otworzył kierownik KINiB ks. dr hab. Zdzisław Kropidłowski, prof. nadzw., przedstawiając Komitet Naukowy Konferencji, organizatorów i zaproszonych gości. Następnie w sesji plenarnej, której moderatorem był wspomniany ksiądz profesor wygłoszono cztery referaty. Jako pierwszy głos zabrał w imieniu autorów zbiorowego referatu prof. dr hab. Andrzej Wałkówski z Uniwersytetu Łódzkiego, znany specjalista historii klasztorów benedyktyńskich i cysterskich w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem dziejów Mogilna. Tym razem w swoim wystąpieniu poruszył on zagadnienie zatytułowane Jeszcze jeden opat, który chwycił za pióro. Jan Taczel z Raciborza opat klasztoru cystersów w Mogile. Szczególne zainteresowanie zebranych wywołało przeprowadzone przez profesora porównanie charakteru pisma znajdującego się na różnych dokumentach, a przypisywanego temu właśnie synowi św. Benedykta i św. Bernarda. Kolejny wykład wygłosił prof. dr hab. Andrzej Groth, który zajął się Pruskim katastrem podatkowym z 1772/1773 r. Wykładowca zauważył, że pruskie władze umiejętnie włączyły podbite ziemie polskie w obręb monarchii pruskiej. Tematyką zaboru pruskiego zajął się także prof. dr hab. Andrzej Romanow, prezentując referat zatytułowany Problemy badawcze oraz stan badań prasy pomorskiej w latach 1848-1920. Autor umiejętnie połączył dwa wydawałoby się oddzielne kręgi funkcjonowania prasy niemieckiej i polskiej na Pomorzu w jeden obraz oddziaływania dziennikarstwa na rzesze czytelników. Czwartym prelegentem w tej części obrad był dr hab. Mariusz Zawodniak, prof. nadzw. (UKW), który przedstawił referat Prasa a książki. Powojnie jako dzieje (nie)zrealizowanych zapowiedzi wydawniczych. Ukazał on na licznych przykładach, że w okresie rządów komunistycznych w Polsce, zapowiedzi wydawnicze, z różnych zresztą powodów, nie zawsze były realizowane. Po wnikliwej dyskusji i chwili odpoczynku odbył się ciąg dalszy obrad.

Należy zaznaczyć, że w pierwszym dniu konferencji funkcjonowały dla zainteresowanych dwa panele zatytułowane: ,,Dzieje książki i bibliotek” i ,,Z dziejów prasy”. Pierwszemu ze wspomnianych paneli przewodniczył prof. A. Wałkówski, drugim tradycyjnie kierowała dr Joanna Gomoliszek, prodziekan Wydziału Administracji i Nauk Społecznych UKW. W części poświęconej sprawom historii książki i bibliotek jako pierwszy głos zabrał dr hab. Dariusz Spychała, który w swoim referacie Kultura duchowieństwa chrześcijańskiego na Zachodzie we wczesnym średniowieczu VI-VIII wiek. Wybrane zagadnienia przedstawił problemy związane z poziomem kulturalnym duchowieństwa w byłych zachodnich prowincjach Cesarstwa Rzymskiego, a szczególnie Galii, Hiszpanii, Afryki i Bałkanów. Z przedstawionych przez niego informacji można wyciągnąć wniosek o ukształtowaniu się w społeczeństwie ówczesnym kulturalnej dominacji tejże warstwy społecznej, którą utrzymywała ona do wieku XVI, a w niektórych regionach Europy do XIX.

Kolejny mówca dr Maria Otto (PAN Biblioteka Gdańska) przedstawiła problem zatytułowany Proweniencje obce w księgozbiorze Giovanniego Bernardino Bonifacio. Szczególnie interesujące były zawarte w tym wystąpieniu wiadomości o poprzednich właścicielach ksiąg, które trafiły do rąk wspomnianego markiza. Również z Gdańska przybyła kolejna prelegentka mgr Beata Sztyber (Muzeum Narodowe), która wygłosiła wykład Wianki, wieńce i korony. Iluminacje manuskryptów średniowiecznych źródłem ikonograficznym. Wiadomości na temat swego wystąpienia oparła ona na zespole dawnych paramentów liturgicznych znajdujących się kiedyś w Bazylice Mariackiej w Gdańsku, a dziś zalegających półki Muzeum Narodowego w tymże grodzie. Kolejny referat Rękopiśmienne księgi Kongregacji Trzeciego Zakonu św. Franciszka z Asyżu w Sierakowicach przedstawił dr Mirosław Kuczkowski. Szczególnie warte zapamiętania z podanych wiadomości jest dążenie raczej ubogich tercjarzy do stworzenia i przechowywania cennych dla nich ksiąg. Ostatnią prelegentką w tej grupie była dr Joanna Matyasik (WiMBP Bydgoszcz), która skupiła swoją i słuchaczy uwagę nad problemem Wkładu Biblioteki Miejskiej w rozwój naukowo-kulturalny Bydgoszczy w dwudziestoleciu międzywojennym. Wynika z niego, że Bydgoszcz była ważnym ośrodkiem kulturalnym również w podanym okresie dziejów.

W drugiej grupie, sprężyście kierowanej przez moderatorkę dr Joannę Gomoliszek, jako pierwszy wystąpił z referatem dr Eugeniusz Śliwiński z Leszna. Wygłosił on referat zatytułowany ,,Przyjaciel Ludu” 1834-1849 Leszno, w którym podkreślał rolę tego pisma dla zachowania polskości na tych ziemiach. Kolejną prelegentką miała być mgr Anetta Kuś, która niestety nie mogła uczestniczyć w obradach. W jej miejsce wystąpiła dr Katarzyna Wodniak z UKW, która przedstawiła problem Literatura rosyjska i radziecka w tygodniku ,,Przyjaciółka” w latach 1948-1989. Interesujące wystąpienie będzie elementem przygotowywanej monografii na temat wspomnianego kobiecego tygodnika. Biuletynami informacyjnymi państwowych wyższych szkół zawodowych zajęła się dr Małgorzata Bańkowska (PWSZ Kalisz), która do tytułu swego referatu dodała, że jest to ,,Wstęp do analizy prasoznawczej”. W jej wyniku doszła ona do wniosku, że podstawową rolą tychże biuletynów jest informowanie o życiu uczelni. Podobnie życiem uczelni, ale w świetle wydawanych przez jego pracowników publikacji bibliologicznych zajęła się dr Katarzyna Domańska (UKW). Obiektem jej zainteresowań stały się dokonania edytorskie pracowników bydgoskiej KINiB. Tematyką już ściśle prasową zainteresowała się dr Sylwia Bielawska (PWSZ Wałbrzych) w referacie ,,Nowej Kroniki Wałbrzyskiej” z lat 2013-2018.

W kolejnym dniu moderatorem już tylko sesji plenarnej został dr hab. Zdzisław Gębołyś, prof. nadzw (UKW). Jako pierwszy wystąpił zaś kierownik KINiB UKW w Bydgoszczy ks. prof. Zdzisław Kropidłowski, który tym razem przedstawił wykład zatytułowany Symbolika bramy na stronach tytułowych dawnych ksiąg. W wystąpieniu prelegent zwrócił szczególną uwagę na genezę symboliki bramy i udanie przedstawił działalność ich projektantów. Po nim głos zabrał ks. dr Tomasz Garwoliński (UWM) w Olsztynie, który wygłosił referat Multidyscyplinarne badania zapisków Mikołaja Kopernika w starych drukach Biblioteki ,,Hosianum” w Olsztynie w latach 2014-2016. Autor udanie przedstawił wyniki prac tak różnych specjalistów jak: historycy, filolodzy klasyczni, bibliolodzy, konserwatorzy i kryminolodzy. Natomiast księgozbiorami klasztoru bernardynów w Łęczycy i pijarskiej szkoły wydziałowej w Łowiczu zajął się znawca tej problematyki dr Tomasz Stolarczyk (UŁ). Tym razem uczynił to na podstawie inwentarza z 1819 roku w przypadku bernardynów i podobnej księgi z roku 1817 dla pijarów. Ostatnią, przed przerwą kawową, prelegentką była dr Magdalena Kwiatkowska z Uniwersytetu Łódzkiego. Wygłosiła ona referat zatytułowany Prawne, administracyjne i polityczne aspekty kontroli publikacji i rynku książki w Królestwie Polskim. Udało się jej przedstawić przyczynę ograniczeń wolności słowa i publikacji na wspomnianym terenie, która wiązała się ze sferą polityczno-narodową i z wystąpieniami o charakterze antyklerykalnym i antymonarchistycznymi.

Ostatnia część obrad była moderowana przez dr Joannę Matyasik. Jako pierwszy wystąpił znany bibliotekoznawca bydgoski wspomniany już prof. Z. Gębołyś. Przedstawił on temat Książka, biblioteka i ruch wydawniczy na Zaolziu (Republika Czeska). Stan badań. Szczególnie interesujący wydaje się być w jego wystąpieniu problem ,,obszaru książki, bibliotek i ruchu wydawniczego”. Po tym wystąpieniu głos zabrał dr Zbigniew Gruszka (UŁ), który zainteresował zebranych referatem pod tytułem Wątki ideologiczne w ofercie wydawniczej SBP do 1956 roku. Udowodnił, że towarzystwo to ma swoje zasługi w rozkrzewianiu marksizmu-leninizmu i innych głupot. Ostatnim prelegentem był dr Kazimierz Adamczyk, który wygłosił przygotowany z mgr Małgorzatą Zmitrowicz i mgr Maciejem Weryho z UKW tekst zatytułowany Działalność naukowo-dydaktyczna i kulturalna Biblioteki UKW w Bydgoszczy w latach 2015-2017.

W czasie obrad wygłoszono 21 referatów. Na konferencji byli obecni przedstawiciele licznych ośrodków akademickich: Bydgoszczy, Łodzi, Gdańska, Wałbrzycha, Kalisza oraz Olsztyna. Należy podkreślić, że na obrady przybyli prawie wszyscy zaproszeni prelegenci. Nic więc dziwnego, że w pałacowych komnatach panowała odpowiednia dla naukowego sympozjum atmosfera, szczególnie w czasie mniejszych lub większych przerw w obradach.

                                                                                 

                                                                       Oprac. Dariusz Spychała